Als je over een Afrikaanse markt rondstruint kom je ze ongetwijfeld tegen: kraampjes met schedeltjes (van wat dan ook), botjes, vellen, takjes enz. Of een kraampje met allerlei kruiden, stukjes schors, drankjes en ga zo maar door. Wijzen de schedeltjes en botjes meer op een soort hocus pocus en alles wat met het ongrijpbare te maken heeft, de kruiden en andere natuurproducten hebben wel degelijk met inheemse geneeskunde te maken. Traditionele genezers die er mee werken hebben de kennis van moeder op dochter of van vader op zoon overgenomen. En de betekenis er van moet niet onderschat worden en dat wordt ook steeds minder onderschat. Al valt er op dit punt nog een wereld te winnen.

De industrie

Het is mij ontgaan, en wie eigenlijk niet, maar de Afrikaanse Unie had 2001-2010 uitgeroepen tot de Decennium van de Traditionele Afrikaanse Medicijnen. En de Economische Unie van West-Afrika  heeft in 2007 een programma opgezet om de lidstaten te helpen om de traditionele medicijnen in het reguliere gezondheidssysteem op te nemen. Niet alleen omdat toegang tot essentiële medicijnen voor veel Afrikanen een probleem is maar ook omdat (mede) daardoor zo’n 80% van de bevolking gebruik maakt van traditionele medicijnen. En we moeten de werking ervan niet zo maar afdoen als niet belangrijk. Dat wordt ook steeds meer erkend, niet in de laatste plaats door de farmaceutische industrie die hiervan graag een graantje wil meepikken. Maar dat is niet zonder gevaar. Zodra de werking van bepaalde stoffen wordt vastgesteld kunnen zij daarop een patent aanvragen waardoor het gebruik ervan eigenlijk niet meer mag. Nog afgezien van het feit dat de financiële opbrengsten niet ten goede komen aan de mensen die er al eeuwen gebruik van hebben gemaakt.

Enkele feiten:

  • Tussen 2000 en 2010 groeide het aantal landen met een nationaal beleid voor gebruik traditionele medicijnen van 8 naar 39
  • In 2010 werd er onderzoek gedaan naar traditionele medicijnen voor bestrijden van de gevolgen van malaria, HIV/AIDS, sickle-cell anaemia, diabetes en hypertensie
  • In 12 landen is de marketing van traditionele medicijnen toegestaan
  • Het aantal trainingsprogramma’s voor traditionele genezers is toegenomen. In een aantal landen zoals Congo, Zuid-Afrika en Tanzania is het gebruik van traditionele medicijnen onderdeel van het curriculum van studenten geneeskunde en farmacie.

Onderwijs

Om op de werking van traditionele medicijnen meer wetenschappelijk zicht te krijgen wordt er ook in Afrika onderzoek naar gedaan. Zo is in Nigeria door traditionele genezers het Research Institute of Traditional and Alternative Medicine opgericht. Op het 8ste Scientific Congress of Traditional and Conventional Medicine Practitioners, gehouden in december 2016 in Lomé werden de volgende punten aan de orde gesteld: boven aan de lijst stond dat veel regeringen op dit punt nog geen beleid hebben en een tweede belangrijke punt was het ontbreken van een deugdelijke opleiding van de traditionele genezers. Het eerste punt blijkt wel uit de problemen die Ghana, Burkina Faso en Nigeria hebben bij het opzetten opleidingen en universitaire programma’s met de financiering er van. Daaraan zouden regeringen iets kunnen doen. Voor de financiële betrokkenheid van regeringen bij de ontwikkeling van dit soort programma’s wordt verwezen maar China. Daar is het aanwenden van traditionele Chinese medicijnen gewoonte en erkend, en dat gaat het niet alleen om acupunctuur.

China als gidsland

Afrikaanse traditionele genezers zien veel overeenkomsten met de Chinese en de Afrikaanse traditionele medicijnen. Sinds maart 2012, als gevolg van de eerste China-Africa International Cooperation and Development Forum on Traditional Chinese Medicine and Pharmacy gehouden in Kaapstad neemt de samenwerking tussen traditionele genezers uit beide gebieden toe. Ook ontvangen steeds meer Afrikanen een opleiding in China op het gebied van traditionele Chinese medicijnen. Langzaam maar zeker zal het gebruik van traditionele medicijnen een stevige plaats krijgen in het reguliere gezondheidssysteem. Zeker wanneer er een goede wetenschappelijke onderbouwing onder komt te liggen. Bovendien wordt er gehoopt dat dit ook een economische spin-off zal zijn. Niet alleen omdat het de kosten van medicijnen kan drukken maar ook als exportartikel.

Peter Lindhoud