Groenland was laatst in het nieuws omdat de ijskap op schrikbarende wijze aan smelt. Nader onderzoek moet uitwijzen hoe snel het gaat, maar dat het in rap tempo gaat is wel duidelijk. Sinds ik het boek van Tété-Michel Kpomassie, Een Afrikaan op Groendland, heb gelezen komt dat beeld elke keer weer terug als ik Groenland hoor of lees. Het boek dateert al uit 1981. Tété-Michel Kpomassie is een Togolees.
Eskimo’s
In de eerste twee hoofdstukken beschrijft hij zijn jeugd in Togo. In het begin van het derde hoofdstuk getiteld: ‘Op de vlucht’ schrijft hij het volgende: ‘Op een ochtend, toen mijn broers vroeg naar het kokospalmen-bos waren vertrokken en er niemand van hen thuis was om me mee naar het strand te nemen, ging ik alleen op pad en liep naar de Evangelische Boekhandel (Lomé). Daar hingen, aan ieder kant van de toonbank, boekenplanken aan de muur. Mijn oog viel een boek dat plat op een halflege plank lag, en ik liep ernaartoe: op de omslag stond een foto van een jager die in dierenhuiden gestoken was en op een lans steunde. De titel sprak me zeer aan: De Eskimo’s van Groenland tot Alaska door Dr. Robert Gessain. Het boek was met foto’s en gravures geïllustreerd en ik vond het mooi. Ik kocht het en ging op weg naar het strand, waar in in één ochtend mijn nieuwe boek, het eerste dat ik las over het leven van de kleine mensen in het noorden, uit heb gelezen’.
Lange reis
Hij raakte zo in de ban van Groenland dat hij er heen wilde. Het was toen 1959 en in 1963 was het zo ver. Hij is dan 16 jaar en had voldoende gespaard om op 2 mei scheep te gaan naar Marseille. In Parijs verbleef hij dan bij de een en dan weer bij de ander om in februari 1964 naar Duitsland te reizen. ‘Ik woonde een jaar in hun gezellige appartement in de Münsterstrasse (Bonn), niet ver van het station. In dat jaar werkte ik in een limonadefabriek in Roisdorf, een buitenwijk van Bonn, en bereidde ik mijn vertrek naar Denemarken voor, mijn laatste etappe in Europa.Een laatste struikelblok in Kopenhagen. De Deense commissaris van politie die het visum voor Groenland zou verstrekken, stond in tweestrijd. Hij vond dat hij een grote verantwoordelijkheid op zich laadde door een jonge Afrikaan in zijn eentje op avontuur te laten gaan naar dat verre, ijzige land. Het was voor hem een gewetenskwestie… “ En kijk uit dat u daar niet onder een ijsberg komt! “, zei de brave commissaris bij wijze van afscheid. Sinds mijn vertrek uit Togo waren acht jaren verstreken’.
Verwantschap
Bij aankomst op Groenland was hij natuurlijk een bezienswaardigheid waarvoor de kinderen bang waren en dachten dat hij een van de boze geesten was die in de bergen woonden. Toch wordt hij gastvrij ontvangen. Liefkozend wordt hij ‘Aap’ genoemd. Als hij opstaat en zich klaar maakt voor de nieuwe dag schrijft hij: ‘Als ze zich hebben gewassen word ik door Paulina geroepen. Terwijl ik me met ontbloot bovenlichaam voor de waskom sta af te drogen met een vieze, natte handdoek (ik heb zelf een schone in mijn bagage, maar Hans stond erop dat ik de zijne gebruikte,(waar de hele familie zich al mee had afgedroogd), verzamelen de kinderen zich voor de keukendeur om naar me te kijken’.
Hij beleeft een heel jaar op Groenland: wordt betast door de kinderen, zijn haar wordt afgeknipt om te kijken of het wel echt is en de vrouwen kneden gefascineerd in zijn armen en benen. Hij wordt Groenlander met de Groenlanders: leeft als visser en is verbaasd over de losse seksuele moraal. Hij trekt het gebied door en komt in een geïsoleerd dorp waar hij kennismaakt met de onbedorven samenleving die, zo ontdekt hij traditioneel verwantschap vertoont met zijn Afrikaanse samenleving. Hij wordt zo onderdeel van de gemeenschap dat ze, als hij aangeeft weer naar huis te willen, hem vertellen ‘jouw plaats is hier bij ons’. Met een brok in zijn keel neemt hij afscheid.
Klimaatverandering
Het is een prachtig boek waarin een Afrikaan een niet-Afrikaanse samenleving beschrijft. Af en toe vol verbazing en dan weer vanuit herkenning maar wel helder. Goed dat er dit soort boeken zijn. Ik weet niet of hij nog leeft en of hij nog wel eens terug is geweest. Mocht hij nu terugkomen op Groenland dan zal het voor hem een heel andere ervaring zijn. Klimaatverandering eis zichtbaar zijn tol. Maar daar weten ze in Afrika inmiddels ook alles van.
