Het was maar een klein berichtje in de media: de Zambiaanse verslaggever Mwape Kumwenda werd door de Nederlandse hulporganisatie Free Press Unlimited uitgeroepen tot de moedigste en vasthoudendste journalist van 2017.
Free Press Unlimited ijvert in 46 landen voor de persvrijheid, essentieel voor een goed functionerende democratie. Als de media worden beperkt in hun vrijheid kunnen ze de overheid, andere grote instellingen en bedrijven niet kritisch volgen. Vrije en onafhankelijke media zijn de grondbeginselen van een rechtsstaat. In Zambia richt Mwape Kumwenda zich vooral op de samenleving en de politiek. Dat doet ze voor Muvi Television, een lokaal en onafhankelijk nieuwsstation. In haar berichtgeving stelt zij het onrecht in Zambia in niet mis te verstane bewoordingen aan de kaak.
Kapmessen
En dat onrecht is schokkend. Zoals het door de regering gesanctioneerd uit de weg ruimen van opposanten of het illegaal afpakken van land, om maar wat te noemen. Kumwenda duikt op misstanden als een havik op haar prooi. Onlangs bracht ze aan het licht dat in de Mukobeko Maximum Security Prison 20 gevangenen de dood vonden nadat er traangas in hun cel was geschoten. Ook ging ze naar een gebied waar door politici van de regeringspartij illegaal land werd verkocht. “Het was gevaarlijk”, vertelt ze. “Niemand met een telefoon mocht het gebied in. Ik deed me voor als koper. Deze lieden waren gewapend met kapmessen, dus me in dat gebied begeven was met gevaar voor eigen leven.”
Landverraad
Zodra ze ergens lucht van krijgt gaat ze net zo lang door totdat de schuldigen verantwoording af moeten leggen, ondanks tegenwerking en bedreigingen. Zelf zegt ze: “Wat me motiveert is het vertrouwen dat het publiek in de loop der jaren heeft gegeven, het vertrouwen dat ik met en bij de mensen heb opgebouwd. Ik heb er altijd in geloofd dat als de pers corruptie openbaar maakt, het uiteindelijk ophoudt”. Dat ze bij de machthebbers niet populair is zal duidelijk zijn. Zo is zij meerdere malen door bedreigd, gearresteerd en zelfs aangeklaagd voor landverraad. Maar ondanks dat laat ze zich niet uit het veld slaan, ook al moet zij blijvend rekening houden met het welzijn van haar twee kinderen.
Fake news
De erkenning ziet ze als een enorme stimulans om door te gaan. “Deze Courage Award betekent heel veel voor me. Het betekent dat mijn werk niet tevergeefs is. Dat wordt dus niet alleen gezien de door Zambianen zelf maar ook door collega’s buiten Zambia. Daarom moet ik doorgaan met hard werken en het tonen van het onrecht en de corruptie, die de ontwikkeling van ons land tegenwerken.” In tijden waarin politici door hen onwelgevallig nieuws af met loze kreten als ‘fake news’ en ‘alternative facts’ zijn journalisten als Mwape Kumwenda van groot belang en krijgen ze gelukkig erkenning. Zambia kan er alleen maar beter van worden.
