Gaat het economisch, na een flinke dip, weer goed met veel landen in Afrika; komt het IMF met de zorg over ‘probleemschulden’. Waar gaat het over? We spreken van probleemschulden als  een land zijn verplichtingen met moeite kan voldoen of zelfs al een betalingsachterstand heeft. Door de rentebetalingen verdwijnt er geld dat anders aan gezondheidszorg, onderwijs of de infrastructuur zou kunnen worden besteed.

Grote verschillen

De economie in landen als Ivoorkust, Ethiopië, Ghana en Senegal groeien met meer dan 6 procent terwijl die in landen als Angola en Nigeria, door het kelderen van de olieprijzen in 2015, de economie krimpt. Ook het dalen van de prijzen van ijzererts, steenkolen, koper en katoen heeft zo zijn effecten en zorgt in de betreffende landen voor begrotingsproblemen. Het IMF waarschuwt er voor dat de oplopende schulden veel Afrikaanse landen kwetsbaar maken. Van de 35 landen met een laag inkomen die het IMF met een speciaal fonds ondersteunt, heeft 43 procent een probleemschuld of loopt het risico die te krijgen. In 2014 was dat nog 18 procent. Tsjaad, Eritrea, Mozambique, Congo-Brazaville, Zuid-Soedan en Zimbabwe zijn er het slechtst aan toe. De overheidsschuld van Mozambique is in enkele jaren verdubbeld tot meer dan 100 procent van het bruto binnenlands product. De posities van Zambia en Ethiopië zijn flink verslechterd.

Oplossingen

Maar de rentebetalingen en begrotingstekorten zijn niet de enige oorzaken van de toenemende problemen. Conflicten, verlieslijdende staatsbedrijven en grote publieke werken spelen hierbij ook een rol. Lage rentes maken het makkelijk om geld te lenen, maar zodra de rente hoger wordt kunnen die schulden veel zwaarder gaan wegen. Oplossingen kunnen gezocht worden in het stimuleren van de handel binnen het continent en het ondersteunen van ondernemers. Daarnaast zou de verbetering in belastingheffing ook kunnen helpen. Met betere systemen voor BTW en inkomstenbelasting valt 3 tot 5 procent van het bruto binnenlands product extra op te halen. En dat is meer dan de regio jaarlijks aan internationale hulp ontvangt. Maar dan moet er wel een economie tot ontwikkeling komen waarbij de overgang van informele naar de formele sector gaat plaatsvinden. Belastingheffing in de informele sector lijkt vooralsnog een onbegaanbare weg te zijn.

Peter Lindhoud