Het was even slikken. Met één tweet zette Elon Musk, namens president Trump, de bijl in USAID, een van de grootste hulporganisaties ter wereld. Vorige week vertelde het kabinet dat het vanaf 2027 2,4 miljard euro ontwikkelingsgeld per jaar wil bezuinigen. Wat dit allemaal betekent is nog verre van helder. En ook al betwisten velen het nieuwe beleid, de onrust die de beoogde beleidswijzingen teweegbrengen zijn nu al merkbaar.

Het bevriezen van de hulpgelden van USAID ontketende inderdaad chaos bij hulporganisaties, instellingen voor zorg, voedselhulp, vrije media en mensenrechten over de hele wereld. Jordanië heroverweegt de opvang van Syrische vluchtelingen, Thailand meldde de eerste doden in een kamp vol vluchtelingen uit Myanmar wegens het uitblijven van voedselpakketten, in Zuid-Amerika gingen diverse hulpprogramma’s voor Venezolaanse vluchtelingen op de schop, in Vietnam ligt het opruimen van de niet-ontplofte Amerikaanse bommen uit de Vietnamoorlog stil, net als hulpprogramma’s voor slachtoffers van het gif Agent Orange dat de VS daar hebben ingezet. Veel kwaad is al geschied, schreven verschillende media. Containers met hulpgoederen worden vastgehouden in Amerikaanse havens. Soepkeukens in Khartoem sloten voor honderdduizenden hulpbehoevenden. De grootste humanitaire noodhulp-organisatie die niet aan de Verenigde Naties is gelieerd, de Norwegian Refugee Council (NRC), moet in twintig landen zijn werkzaamheden stoppen.

Wake-up call

Ook in Afrika brachten de berichten een schokgolf teweeg. Stichting Educaid en Stichting Amake richten zich voornamelijk op Zambia. Hoe is het nieuws daar gevallen? Hoewel president Hakainde Hichilema stelt dat de impact van het amputeren van USAID niet mag worden onderschat, zegt hij ook dat deze boodschap er al een tijd aan zat te komen. ,,Het is een wake-up call voor het continent om zich te versterken om hulpbronnen lokaal en effectief te mobiliseren en te beheren.” De teneur in Zambia, na de eerste schrik, danst rond het vraagstuk van donor-afhankelijkheid. Een veelgehoorde mening is dat het Afrikaanse land na zestig jaar onafhankelijkheid zelf zijn boontjes zou moeten kunnen doppen.

Ethiopië lijdt

Veel van de nu bevroren fondsen van USAID zijn gericht op noodhulp. Ze worden verstrekt aan hulporganisaties, niet aan de projecten zelf. Logischerwijs zal dit in de eerste plaats verstrekkende gevolgen hebben voor de werknemers van verschillende hulporganisaties in de gezondheidszorg. Onder meer de organisaties die werken aan de bestrijding van aids, malaria en tuberculose in Zambia. Wat precies de gevolgen zullen zijn van de wereldwijde bezuinigingen op hulp moet nog blijken. De komende tijd zal de onrust toenemen en dus de inflatie in de fragiele Afrikaanse economieën verhogen. Een vandaag verschenen artikel in de Britse krant The Guardian schets een donker beeld, met Ethiopië als voorbeeld. Zoals zo vaak zullen de meest kwetsbaren de eerste gevolgen ondervinden.